Autori: Prof. dr Stevan PROHASKA, Aleksandra ILIĆ
REZIME
U ovom radu prikazan je nov pristup u definisanju teorijskih hidrograma velikih voda na oficijelnim hidrološkim stanicama. U osnovi rad se oslanja na primenu metode „graničnog intenziteta oticaja“ (GIO) za proračun teorijskih hidrograma velikih voda različitih verovatnoća pojave, kao i teorije dvodimenzionalnog definisanja funkcija raspodele (koincidencije) različitih parametara hidrograma velikih voda. U konkretnom slučaju, tretirana su dva osnovna parmetra hidrograma velikih voda – ordinate maksimalnih godišnjih protoka i maksimalne zapremine hidrograma velikih voda u istoj kalendarskoj godini. Tariranje parametara metode GIO vrši se u uslovima izjednačavanja teorijskih vrednosti maksimalnih godišnjih protoka i maksimalnih godišnjih zapremina istih verovatnoća pojave, koji se dobijaju primenom metode GIO, odnosno standardne procedure prilagođavanja navedenih vremenskih serija teorijskim funkcijama raspodele koje se najčešće koriste u hidrološkoj praksi.
Za definisanje verovatnoće istovremene pojave navedenih parametara hidrograma velikih voda (maksimalne ordinate protoka i maksimalne zapremine hidrograma velikih voda) korišćena je procedura koincidencije dve slučajno promenljive, razrađena u literaturi (Prohaska et al., 1999).
Definisane koincidencije verovatnoće prevazilaženja dva razmatrana parametra hidrograma velikih voda služe za odabir konstelacija na koje se tariraju parmetri metode GIO. U konkretnom slučaju, preporuka je da se odaberu sledeće konstelacije, a za odabranu verovatnoću prevazilaženja:
Maksimalni godišnji protok – maksimalna zapremina poplavnog talasa,
Maksimalni godišnji protok – odgovarajuća zapremina za usvojenu verovatnoću prevazilaženja,
Odgovarajući maksimalni godišnji protok za usvojenu verovatnoću prevazilaženja – maksimalna zapremina poplavnog talasa,
Najverovatnija kombinacija maksimalnog godišnjeg protoka i maksimalne zapremine poplavnog talasa za odabranu verovatnoću prevazilaženja.
Koju od navedenih konstelacija odabrati za merodavnu predstavlja večnu „dilemu“, što će biti detaljno obrazloženo u radu.
Rad je ilustrovan praktičnim primerom definisanja teorijskih hidrograma velikih voda različitih verovatnoća pojave na reci Vrbas u profilu hidrološke stanice Banja Luka.
